Ris min metal genyen sou anviwònman an
Eksplwatasyon min metal poze ris patikilye pou anviwònman an. Tout faz eksplwatasyon minyè, soti nan eksplorasyon rive nan trètman mineral yo, mete tè ak dlo Ayiti a nan ris domaj irevèsib.
Eksplwatasyon minyè chanje anviwònman an tout bon vre. Ayiti se yon peyi ki gen anpil mòn, epi souvan se nan mòn yo jwenn jizman lò. Foraj eksploratwa egzije yo kraze mòn ak montay natirèl yo pou bati zòn ki plat pou foraj ak ekipman. Lè yo bati wout epi fouye rigòl pou yo ka kòmanse eksplorasyon an, sa ka lakòz ewozyon, li ka domaje tè anlè a ansanm avèk jaden, epi li ka lage bagay ki toksik ki gen nan zo mòn yo — sa se yon fòm drenaj minyè toksik. Drenaj minyè toksik kapab kontamine dlo ki bò kote l epi dlo ki anba, sa ki kapab domaje sous dlo pwòp, yon bagay ki deja limite an Ayiti. Moun k ap viv nan zòn ki gen yon pèmi eksplwatasyon minyè sou li fè konnen eksplorasyon minyè gentan detwi rekòt yo.
Malgrè pa gen min ki an aktivite an Ayiti, gen bon jan dokimantasyon sou ris konstriksyon min, ekstraksyon mineral yo, ak trètman mineral yo gen pou anviwònman an. Konstriksyon ak ekstraksyon mineral yo pwodui yon gran kantite pousyè, ki bay moun k ap viv nan kominote ki pre yo ris pou yo fè opresyon oswa lòt pwoblèm respiratwa. Eksplwatasyon lò ak kuiv egzije anpil dlo epi yo poze yon gwo ris pou yo kontamine dlo a. Nan peyi Chili, eksplwatasyon lò ak kuiv te lakòz ensifizans dlo ki fè kominote ak peyizan yo fè manifestasyon. Mank dlo ak kontanimasyon pa sèlman menase dwa Ayisyen genyen pou yo gen dlo pwòp, men li anpeche peyizan ki viv nan zòn ki gen pèmi eksplwatasyon minyè sou yo chèche lavi, epi li fè lòt itilizasyon dlo, tankou pwodiksyon elektrisite, vin pi chè.
Trètman mineral–kote yo retire lò oswa lòt metal ki gen wòch k ap antoure l–gen ris pou l kontamine anviwònman Ayiti a. Pi gwo ris se syani yo itilize pou separe lò ak lòt metal ki genyen nan wòch la. Siyani kapab touye yon moun nan kèk minit, epi menm si dòz la pi ba, li kapab lakòz gwo pwoblèm lasante alòntèm. Yo flite syani sou wòch la pou retire lò a. Aprè yo fin retire lò a, yo kenbe wòch anpwazonnen an pou tout tan nan dlo ki dèyè yon baraj dechè, ki se yon kokennchenn pil tè. Akòz gwo kantite fatra min yo ap kreye, gen plis baraj dechè k ap eklate, avèk konsekans ki pi grav, nan dènye lane yo. Lè yon baraj dechè eklate, rezilta a se yon katastwòf. Depi lane 1950, gen plis pase 2.000 moun ki mouri akòz baraj dechè ki eklate. Sa devaste pwason ak lòt bèt, pwodui anpil dega irevèsib sou jaden, rivyè, ak forè, epi kraze kay ak lòt enfrastrikti enpòtan.
Pwojè konjwen Newmont-Eurasian fè foraj avèk gwo machin lou nan Granbwa, Ayiti. Se Ben Depp ki fè foto a, 2013.
"Nou ka viv san lò. Nou pa ka viv san dlo."
- Deklarasyon pou laprès KJM
Nou menm òganizasyon ti peyizan, travayè ak sitwayen nan Nò, espesyalman nan Mòn pele , ki siyen lèt sa ap leve vwa nou pou-n denonse pwojè eksplwatasyon min nan depatman Nò a espesyalman nan Mòn Pele, Komin katye Moren